
تحول
تغییر اجتناب ناپذیر از دیجیتالی شدن ساده (انقلاب صنعتی سوم) به نوآوری مبتنی بر ترکیب فناوریها (انقلاب صنعتی چهارم) کسب و کارها را مجبور میکند تا در شیوههای تجاری خود تجدید نظر کنند. به طور کلی باید گفت که دستاورد انقلاب صنعتی چهارم ایجاد تغییر و تحول در زندگی بشریت است. انقلاب صنعتی چهارم، با بهرهمندی از فناوری هایی مانند اینترنت اشیاء، رباتیک، هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، روند رشد هوشمند سازی را در بخشهای مختلف صنعت بهبود بخشیده است. تحول دیجیتال را میتوانیم تغییر بنیادین یک کسب و کار از تفکر تا عملکرد، با محوریت فناوریهای تحولآفرین تعریف کنیم.
سرمایه انسانی، نوآوری، فناوری، انعطافپذیری و چابکی مهمترین عوامل دستیابی به موفقیت اقتصادی در این انقلاب بوده است. برای اینکه کشورها از نظر اقتصادی پیشرفت کنند، باید از فناوری بهتر استفاده کنند و آن را با سایر عوامل رقابتی ترکیب کنند. باید پذیرفت که تحول دیجیتال بیشتر از یک تغییر فناورانه، یک تحول فرهنگی است. هر کسب و کار برای حرکت به سمت تحول دیجیتال نیاز به قابلیتهای کلیدی دارد. شناخت این قابلیتها و بهطوری کلی ابعاد درگیر در تحول دیجیتال، نیازمند یک چارچوب استاندارد میباشد تا بتواند تصویری جامع و روشن از وضعیت فعلی سازمان را در اختیار تصمیمگیران و مدیران قرار دهد.

ارزیابی بلوغ فناوری
گام اول برای تحول دیجیتال، ارزیابی وضعیت بلوغ فناوری فعلی سازمان توسط یک چارچوب مشخص میباشد. در این گام با بازدیدهای میدانی، تکمیل پرسشنامه و مشاوره با متخصصان اطلاعات مورد نیاز جهت یافتن سطح بلوغ فناوری و نیازهای صنعت بدست خواهد آمد. یکی از معیارهایی که جهت سنجش آمادگی و بلوغ فناوریها مورد استفاده قرار خواهد گرفت سطوح آمادگی فناوری یا TRL (Technology Readiness Level) میباشد. TRL ابزاری تحليلی برای سنجش و ارزيابی سطح آمادگی و بلوغ فناوری و مقدار خطرپذيری ناشی از استفاده از یک فناوری در توسعه محصول است.
آمادگی فناوری را نباید با آمادگی فناورانه اشتباه گرفت. برای اینکه بتوان گفت فناوری بالغ است، باید آن را در قالب یک نمونه مهندسی مورداستفاده قرارداد و عملکرد مطلوب آن را در محیط عملیاتی یا مشابه تصدیق نمود. در واقع آمادگی فناوری شاخصی برای اندازهگیری میزان بلوغ فناوریهای جدید از هنگام طراحی، توسعه و بهکارگیری است. در صورتی که آمادگی فناورانه میزان گرایش و توانایی افراد نسبت به پذیرش فناوری (فناوریهای نوین) و به کارگیری آن در امور شخصی و کاری است. بنابراین بلوغ فناوری عبارت خواهد بود از: ” استفاده موفقیت آمیز یک فناوری در یک سامانه یا محصول، یا یک فرآیند و یا تبدیلشدن به یک سامانه یا محصول موفق” با این تعریف، هدف از اندازهگیری سطح بلوغ یک فناوری، تعیین این مطلب است که فنــــاوری مذکور تا چه حد میتواند انتظار یک سامانه یا فـــرآیند را برآورده سازد.
سطح بلوغ فناوری یا TRL (Technology Readiness Level)، مجموعهای از معیارها به منظور ارزیابی میزان بلوغ و آمادگی فناوری است که امکان مقایسه سازگاری بین انواع مختلف فناوری را در چارچوب محصولی خاص و در محیطی عملیاتی و کاربردی میسر میکند. محاسبه TRL شامل بررسی و ارزیابی اجزا، سیستمهای فرعی و سیستم کامل یک فناوری و محیط آن است. ضرورت تعیین سطح بلوغ فناوری، کاهش ریسک پروژههای فناور و تعدیل هزینههای ناشی از آزمون فناوریها و پروژههای ارتقای فناوری میباشد.

تدوین استراتژی پایداری
تقویت پایداری، به عنوان یک استراتژی مهم برای صنایع با شناسایی و توجه به عوامل مختلف تحقق می یابد، استراتژی های پایداری مبتنی بر اصول و مبانی علمی هستند و به سازمان ها کمک می کنند تا نواقص اساسی در نحوه عملکرد و مدیریت را شناسایی و رفع کنند. این استراتژی ها همچنین برنامه ریزی و هدف گذاری صحیح منشورها و سیاست ها را تضمین می کنند به گونه ای که بتوانند وظایف سازمانی را به درستی اجرا و عملکرد را بهبود بخشند. استراتژی پایداری از پنج بعد نظارت محیطی، رشد اقتصادی، رفاه اجتماعی، پیشرفت تکنولوژیکی و مدیریت عملکرد تشکیل شده است.
یکی از ویژگی های استراتژی پایداری در صنایع افزایش بهره وری منابع است، بهره وری منابع بسیار مهم است زیرا عدم کنترل استفاده صحیح از منابع می تواند منجر به کاهش بازدهی و افت قابل توجه در سودآوری سازمان شود. استراتژی های پایداری تمرکز خود را بر بهره وری منابع قرار می دهند و راهکار هایی را ارائه می دهند تا بتوانند مصرف مناسب منابع را تضمین کنند.
یکی از ویژگی های استراتژی پایداری در صنایع، افزایش توانایی همکاری و همراهی با ذینفعان است. استراتژی های پایداری نیازمند همکاری و همراهی بین سازمان ها، دولت ها، جوامع، و سایر ذینفعان است. این همکاری و همراهی می تواند به توسعه راهکارهای مشترک برای بهره برداری بهینه از منابع در دسترس کمک کند. همچنین، این همکاری می تواند به تسهیل تبادل دانش و تجارب بین مختلف ذینفعان و بهبود فرآیندهای عملیاتی کمک کند.
ویژگی دیگر استراتژی پایداری محافظت از محیط زیست است، استراتژی های پایداری در صنایع مستلزم اتخاذ روش ها و راهکارهایی هستند که بتوانند آثار منفی بر محیط زیست را کاهش دهند. به عنوان مثال، استفاده از زنجیره تامین پایدار و بهینه با تکنولوژی های پیشرفته می تواند به کاهش آلودگی هوا و ترافیک کمک کند. همچنین، مدیریت مؤثر پسماند و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای نیز به تحقق این هدف کمک می کند. مقابله با نواقص سازمانی و بهبود عملکرد نیز یکی دیگر از ویژگی های استراتژی های پایداری در صنایع است.
اجرای این گام بر اساس تحلیل پتنت و ترند های فناوری در دنیا توسط تیم حرفهای و با تجربه صورت خواهد گرفت و با در نظر گرفتن پیشینه تکنولوژی و زیرساختهای موجود در کشور و همچنین مقایسه روش های متداول و آينده پژوهی فناوری مربوطه، بهترین راهکار و پیشنهادیه دقیق ارائه خواهد شد.

راهکارهای نوآورانه 4IR
یکی از ستونهای انقلاب صنعتی چهارم، دیجیتالی کردن داراییهای فیزیکی و فرآیندهای تولید است که به سمت مفهوم سیستمهای تولید فیزیکیسایبری (CPPS) حرکت میکند. در این سیستمها، هر جزء از فرآیند تولید ماشینها، ابزارها، ایستگاههای کاری و … مجهز به حسگر است. این سنسورها اطلاعاتی در مورد خود دارند و میتوانند با یکدیگر تعامل داشته باشند. نوآوری در صنایع به معنای ایجاد و به کارگیری روشها، فناوریها، محصولات و سیستمهای جدید در فرآیندهاست. این نوآوریها میتوانند در سطوح مختلفی از عملیات ارائه شوند. راهکارهای نوآورانه در صنایع با استفاده از تکنولوژیهای پیشرفته مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و رباتیک بهبودی چشمگیری در تولید و ارتقای کیفیت آنها به ارمغان خواهد آورد.
با پیشرفت فناوریها و رشد سریع علوم، توسعه راهکارهای نوآورانه در صنایع به عنوان یک ابزار اساسی برای ارتقاء به صنعت نسل چهارم مورد توجه قرار گرفته است. این راهکارها با استفاده از فناوریهای پیشرفته، ابزارهای پیشرفته و روشهای تولید نوین، به کاهش هزینهها، افزایش بهره وری و بهبود کیفیت کمک میکنند.

مدل سازی دیجیتال
به طور کلی مدل عملیاتی دیجیتال نمایشی انتزاعی از نحوهی عملکرد یک سازمان در طیف وسیعی از حوزهها به منظور تحقق اهدافش است. مدل عملیاتی به توضیح چگونگی خلق ارزش در سازمان با تمرکز ویژه بر منابع،قابلیتها، فرآیندها و افراد کمک میکند. به عبارت دیگر مدل عملیاتی منطقاً از “چرایی” وجود شرکت، “هدف” آن و “چگونگی” دستیابی به اهداف نشأت میگیرد. بنابراین، مدل عملیاتی یک ساختار ثابت نیست، بلکه یک چارچوب پویا است که دائماً با محیط در حال تغییر سازگار میشود و میتوان آن را برای مطابقت با بلوغ و نیازهای شرکت تعریف و مستند کرد.
عصر دیجیتال مستلزم اتحاد و یکپارچگی سازمانی است که به چابکی اجازه میدهد تا با تغییرات سریع در استراتژی، با تکامل بازارها و ظهور فرصتهای جدید سازگار شود. بنابراین، هر کسبوکاری برای ماندن در گردونهی رقابت و پاسخگویی به نیاز مشتریان در کوتاهترین زمان ممکن و با بالاترین کیفیت، باید به یک مدل عملیاتی دیجیتال متعهد شود. در حالی که استراتژی فناوری اطلاعات و دیجیتال به چیستی و چرایی در چارچوب استراتژی کسب و کار پاسخ میدهد، مدل عملیاتی دیجیتال به چگونگی در چارچوب استراتژی کسبوکار پاسخ خواهد داد. این مدل عملیاتی روشی جدید برای اداره سازمان است که فناوریهای دیجیتال و قابلیتهای عملیاتی را به روشی یکپارچه و با ترتیب مناسب برای دستیابی به بهبودهای درآمد، تجربه مشتری و هزینه ترکیب میکند.

هوشمند سازی صنعت
هوشمند سازی به معنای استفاده از تجهیزات و سیستمهای اطلاعاتی در جهت تسهیل فعالیتها، ارتقا زندگی فردی و اجتماعی و اجرای کم نقصتر امور است؛ گسترش سیستمهای هوشمند از یک طرف، و علاقهای که به اجرای این سیستمها در صنایع مختلفی نظیر نفت، گاز، پالایش، پتروشیمی، انرژی، فولاد،معادن، کشاورزی، پزشکی و تولیدی وجود دارد از طرف دیگر، آینده روشنی را برای این سیستمها ترسیم کرده است.
هوشمند سازی فرآیندی است که طی آن دادههای تجاری به دست آمده به اطلاعاتی معنادار برای مقاصد تجاری تبدیل میشوند. هوشمندسازی نسل چهارم نوع جدیدی از سیستمهای هوشمندی کسب و کار است؛ که به جای واکنش به پیش بینی وقایع می پردازد. در روش های معمول تحلیل اطلاعات حاصل شده از وقایع به منظور افزایش فرصت تصمیم سازی در سازمان به کار می رود؛ در حالی که هوشمندسازی نسل چهارم به تصمیم گیری قبل از واقعه از روی نبض سازمان و محیط رقابتی کسب و کار می پردازد. هوشمند سازی نسل چهارم سازمانها را به مجموعههایی دادهمحور بدل میکند و از این طریق در مقایسه با سایر رقبا یک مزیت رقابتی به آنان میبخشد.

ارزیابی بلوغ فناوری
گام اول برای تحول دیجیتال، ارزیابی وضعیت بلوغ فناوری فعلی سازمان توسط یک چارچوب مشخص میباشد. در این گام با بازدیدهای میدانی، تکمیل پرسشنامه و مشاوره با متخصصان اطلاعات مورد نیاز جهت یافتن سطح بلوغ فناوری و نیازهای صنعت بدست خواهد آمد. یکی از معیارهایی که جهت سنجش آمادگی و بلوغ فناوریها مورد استفاده قرار خواهد گرفت سطوح آمادگی فناوری یا TRL (Technology Readiness Level) میباشد. TRL ابزاری تحليلی برای سنجش و ارزيابی سطح آمادگی و بلوغ فناوری و مقدار خطرپذيری ناشی از استفاده از یک فناوری در توسعه محصول است.
آمادگی فناوری را نباید با آمادگی فناورانه اشتباه گرفت. برای اینکه بتوان گفت فناوری بالغ است، باید آن را در قالب یک نمونه مهندسی مورداستفاده قرارداد و عملکرد مطلوب آن را در محیط عملیاتی یا مشابه تصدیق نمود. در واقع آمادگی فناوری شاخصی برای اندازهگیری میزان بلوغ فناوریهای جدید از هنگام طراحی، توسعه و بهکارگیری است. در صورتی که آمادگی فناورانه میزان گرایش و توانایی افراد نسبت به پذیرش فناوری (فناوریهای نوین) و به کارگیری آن در امور شخصی و کاری است. بنابراین بلوغ فناوری عبارت خواهد بود از: ” استفاده موفقیت آمیز یک فناوری در یک سامانه یا محصول، یا یک فرآیند و یا تبدیلشدن به یک سامانه یا محصول موفق” با این تعریف، هدف از اندازهگیری سطح بلوغ یک فناوری، تعیین این مطلب است که فنــــاوری مذکور تا چه حد میتواند انتظار یک سامانه یا فـــرآیند را برآورده سازد.
سطح بلوغ فناوری یا TRL (Technology Readiness Level)، مجموعهای از معیارها به منظور ارزیابی میزان بلوغ و آمادگی فناوری است که امکان مقایسه سازگاری بین انواع مختلف فناوری را در چارچوب محصولی خاص و در محیطی عملیاتی و کاربردی میسر میکند. محاسبه TRL شامل بررسی و ارزیابی اجزا، سیستمهای فرعی و سیستم کامل یک فناوری و محیط آن است. ضرورت تعیین سطح بلوغ فناوری، کاهش ریسک پروژههای فناور و تعدیل هزینههای ناشی از آزمون فناوریها و پروژههای ارتقای فناوری میباشد.

تدوین استراتژی پایداری
تقویت پایداری، به عنوان یک استراتژی مهم برای صنایع با شناسایی و توجه به عوامل مختلف تحقق می یابد، استراتژی های پایداری مبتنی بر اصول و مبانی علمی هستند و به سازمان ها کمک می کنند تا نواقص اساسی در نحوه عملکرد و مدیریت را شناسایی و رفع کنند. این استراتژی ها همچنین برنامه ریزی و هدف گذاری صحیح منشورها و سیاست ها را تضمین می کنند به گونه ای که بتوانند وظایف سازمانی را به درستی اجرا و عملکرد را بهبود بخشند. استراتژی پایداری از پنج بعد نظارت محیطی، رشد اقتصادی، رفاه اجتماعی، پیشرفت تکنولوژیکی و مدیریت عملکرد تشکیل شده است.
یکی از ویژگی های استراتژی پایداری در صنایع افزایش بهره وری منابع است، بهره وری منابع بسیار مهم است زیرا عدم کنترل استفاده صحیح از منابع می تواند منجر به کاهش بازدهی و افت قابل توجه در سودآوری سازمان شود. استراتژی های پایداری تمرکز خود را بر بهره وری منابع قرار می دهند و راهکار هایی را ارائه می دهند تا بتوانند مصرف مناسب منابع را تضمین کنند.
یکی از ویژگی های استراتژی پایداری در صنایع، افزایش توانایی همکاری و همراهی با ذینفعان است. استراتژی های پایداری نیازمند همکاری و همراهی بین سازمان ها، دولت ها، جوامع، و سایر ذینفعان است. این همکاری و همراهی می تواند به توسعه راهکارهای مشترک برای بهره برداری بهینه از منابع در دسترس کمک کند. همچنین، این همکاری می تواند به تسهیل تبادل دانش و تجارب بین مختلف ذینفعان و بهبود فرآیندهای عملیاتی کمک کند.
ویژگی دیگر استراتژی پایداری محافظت از محیط زیست است، استراتژی های پایداری در صنایع مستلزم اتخاذ روش ها و راهکارهایی هستند که بتوانند آثار منفی بر محیط زیست را کاهش دهند. به عنوان مثال، استفاده از زنجیره تامین پایدار و بهینه با تکنولوژی های پیشرفته می تواند به کاهش آلودگی هوا و ترافیک کمک کند. همچنین، مدیریت مؤثر پسماند و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای نیز به تحقق این هدف کمک می کند. مقابله با نواقص سازمانی و بهبود عملکرد نیز یکی دیگر از ویژگی های استراتژی های پایداری در صنایع است.
اجرای این گام بر اساس تحلیل پتنت و ترند های فناوری در دنیا توسط تیم حرفهای و با تجربه صورت خواهد گرفت و با در نظر گرفتن پیشینه تکنولوژی و زیرساختهای موجود در کشور و همچنین مقایسه روش های متداول و آينده پژوهی فناوری مربوطه، بهترین راهکار و پیشنهادیه دقیق ارائه خواهد شد.

راهکارهای نوآورانه 4IR
یکی از ستونهای انقلاب صنعتی چهارم، دیجیتالی کردن داراییهای فیزیکی و فرآیندهای تولید است که به سمت مفهوم سیستمهای تولید فیزیکیسایبری (CPPS) حرکت میکند. در این سیستمها، هر جزء از فرآیند تولید ماشینها، ابزارها، ایستگاههای کاری و … مجهز به حسگر است. این سنسورها اطلاعاتی در مورد خود دارند و میتوانند با یکدیگر تعامل داشته باشند. نوآوری در صنایع به معنای ایجاد و به کارگیری روشها، فناوریها، محصولات و سیستمهای جدید در فرآیندهاست. این نوآوریها میتوانند در سطوح مختلفی از عملیات ارائه شوند. راهکارهای نوآورانه در صنایع با استفاده از تکنولوژیهای پیشرفته مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و رباتیک بهبودی چشمگیری در تولید و ارتقای کیفیت آنها به ارمغان خواهد آورد.
با پیشرفت فناوریها و رشد سریع علوم، توسعه راهکارهای نوآورانه در صنایع به عنوان یک ابزار اساسی برای ارتقاء به صنعت نسل چهارم مورد توجه قرار گرفته است. این راهکارها با استفاده از فناوریهای پیشرفته، ابزارهای پیشرفته و روشهای تولید نوین، به کاهش هزینهها، افزایش بهره وری و بهبود کیفیت کمک میکنند.

مدل سازی دیجیتال
به طور کلی مدل عملیاتی دیجیتال نمایشی انتزاعی از نحوهی عملکرد یک سازمان در طیف وسیعی از حوزهها به منظور تحقق اهدافش است. مدل عملیاتی به توضیح چگونگی خلق ارزش در سازمان با تمرکز ویژه بر منابع،قابلیتها، فرآیندها و افراد کمک میکند. به عبارت دیگر مدل عملیاتی منطقاً از “چرایی” وجود شرکت، “هدف” آن و “چگونگی” دستیابی به اهداف نشأت میگیرد. بنابراین، مدل عملیاتی یک ساختار ثابت نیست، بلکه یک چارچوب پویا است که دائماً با محیط در حال تغییر سازگار میشود و میتوان آن را برای مطابقت با بلوغ و نیازهای شرکت تعریف و مستند کرد.
عصر دیجیتال مستلزم اتحاد و یکپارچگی سازمانی است که به چابکی اجازه میدهد تا با تغییرات سریع در استراتژی، با تکامل بازارها و ظهور فرصتهای جدید سازگار شود. بنابراین، هر کسبوکاری برای ماندن در گردونهی رقابت و پاسخگویی به نیاز مشتریان در کوتاهترین زمان ممکن و با بالاترین کیفیت، باید به یک مدل عملیاتی دیجیتال متعهد شود. در حالی که استراتژی فناوری اطلاعات و دیجیتال به چیستی و چرایی در چارچوب استراتژی کسب و کار پاسخ میدهد، مدل عملیاتی دیجیتال به چگونگی در چارچوب استراتژی کسبوکار پاسخ خواهد داد. این مدل عملیاتی روشی جدید برای اداره سازمان است که فناوریهای دیجیتال و قابلیتهای عملیاتی را به روشی یکپارچه و با ترتیب مناسب برای دستیابی به بهبودهای درآمد، تجربه مشتری و هزینه ترکیب میکند.

هوشمند سازی صنعت
هوشمند سازی به معنای استفاده از تجهیزات و سیستمهای اطلاعاتی در جهت تسهیل فعالیتها، ارتقا زندگی فردی و اجتماعی و اجرای کم نقصتر امور است؛ گسترش سیستمهای هوشمند از یک طرف، و علاقهای که به اجرای این سیستمها در صنایع مختلفی نظیر نفت، گاز، پالایش، پتروشیمی، انرژی، فولاد،معادن، کشاورزی، پزشکی و تولیدی وجود دارد از طرف دیگر، آینده روشنی را برای این سیستمها ترسیم کرده است.
هوشمند سازی فرآیندی است که طی آن دادههای تجاری به دست آمده به اطلاعاتی معنادار برای مقاصد تجاری تبدیل میشوند. هوشمندسازی نسل چهارم نوع جدیدی از سیستمهای هوشمندی کسب و کار است؛ که به جای واکنش به پیش بینی وقایع می پردازد. در روش های معمول تحلیل اطلاعات حاصل شده از وقایع به منظور افزایش فرصت تصمیم سازی در سازمان به کار می رود؛ در حالی که هوشمندسازی نسل چهارم به تصمیم گیری قبل از واقعه از روی نبض سازمان و محیط رقابتی کسب و کار می پردازد. هوشمند سازی نسل چهارم سازمانها را به مجموعههایی دادهمحور بدل میکند و از این طریق در مقایسه با سایر رقبا یک مزیت رقابتی به آنان میبخشد.